Magtataka ang sinumang magbabasa ng kasaysayan ng Bataan Nuclear Power Plant (BNPP), kung bakit minadali ang pag-award nito noong 1974 sa Westinghouse, at bakit sinimulan ang pag-construct nito noong 1976 kahit hindi pa tapos ang seismic tests sa pagtatayuan ng planta. Kataka-taka din kung bakit parang dagos na pamamaraan ang pagkaka-construct nito. Mukhang hindi idinaan ni Marcos ang desisyon sa isang responsableng checklist para sa isang major project na maaaring ikamatay ng marami kung magkamali ang design, ang pagpili ng site, at ang mismong pag-construct nito. Nag-object pa nga ang kaniyang Executive Secretary sa pag-award ng kontrata sa Westinghouse.

Kailangan ding naisip bago ito ipinatuloy kung anong gagawin sakaling magka-leakage, meltdown, major earthquake o volcanic eruption. Lumalabas na 3 years into the construction lang bago pinatanong nang seryoso ni Marcos ang safety issues ng project. Kaya’t pinahinto niya ang BNPP project until ma-rectify iyung design issues. After that, wala namang konklusyon na safe nga ito, o kaya kung technically at financially feasible pang i-operate. Kung titingnan natin ang timeline, mukhang yung mga alegasyon ng korapsyon sa project na iyan ay lalapat sa paliwanag kung bakit bagamat hindi pa tapos ang mga scientific studies, ay binigyan na ito ng go-ahead ni Marcos. Iyan ang danger ng diktadurya, walang makaka-balanse o makaka-check sa desisyon ng diktador.

Nandoon po sa earlier post ko ang paglatag ng very late na pagtatanong ni Marcos sa safety issues, sa pamamagitan ng LOI 876. At ang conclusion ni Marcos sa LOI 957: “AS DESIGNED, THE BATAAN NUCLEAR PLANT IS NOT SAFE, AND THEREFORE IS A POTENTIAL HAZARD TO THE HEALTH AND SAFETY OF THE PUBLIC.” Nagtataka pa ba tayo kung bakit ang hirap umangat ng bansa? Hindi po ba irresponsible si Marcos, na walang checklist on safety at padalos-dalos lang sa pagsulong ng pinakamalaking project sa bansa, at kung saan ang project cost ng USD 500 million ay lumobo to USD 2 billion, na tayo, at hindi ang mga Marcos, ang nagdusang nagbayad for 31 years?

Sa baba po ang recommendations sa 3 Key Areas sa 2018 checklist na natanggap ng Duterte government noong 2019 mula sa International Atomic Energy Agency (IAEA). Sinabi po ni Secretary Cusi na hindi pa tayo handa para sa full nuclear energy program. As of now, gumagawa pa lang ang Duterte government ng plano. Ikukumpara po natin ang recommendations na ito sa mga hakbang ni Marcos, para ma-assess kung mayroon siyang nasundan na ganitong klase o similar na guideline para siguraduhin ang safety ng public at ang success ng project.

Ang IAEA po ay isang international organization na may expertise upang tulungan ang mga gobyerno, lalo na ang mga developing countries, na mag-assess ng kailangang paghandaan bago magpatayo ng isang nuclear power project. Hiningi po ng Duterte government ang advice nito. Iha-highlight lang po natin yung mga recommendations ng IAEA sa 3 Key Areas na kailangang gawin pa ng gobyerno. Ito po ay Phase I pa lamang, o beginning stages, wala pa po sa mas technical na rekomandasyon ng IAEA.

Rekomendasyon sa 3 Key Areas ng IAEA sa Duterte Government:

PARA SA DUTERTE GOVERNMENT: Palakasin ang partisipasyon ng taumbayan upang makumbinsi ang publiko sa advantages ng nuclear power project. Isama sa diskusyon ang mga issues ng: ownership, financing options, industrial participation, at kung paano idi-dispose ang radioactive waste.